A. Về: 2 tuyển tập THÁNH CA VIỆT NAM

Trong thời gian qua, Ủy ban Thánh Nhạc trực thuộc Hội đồng Giám mục Việt Nam (UBTN) đã xuất bản: Tuyển tập THÁNH CA VIỆT NAM, quyển 1, năm 2010, và Tuyển tập THÁNH CA VIỆT NAM, quyển 2, năm 2016; (và đang tiếp tục thực hiện quyển 3).

Hai tuyển tập Thánh Ca này bao gồm những bài thánh ca từ trước đến nay của các nhạc sĩ công giáo (đã có sách và đã được phổ biến) do UBTN tuyển chọn, nhuận sắc và giới thiệu.

Khi thực hiện 2 tuyển tập này,  UBTN ước muốn giới thiệu mỗi nhạc sĩ một số bài tiêu biểu của mỗi giai đoạn trong quá trình hình thành nền Thánh Nhạc Việt Nam. Vì thế, xin các Cha trưởng ban thánh nhạc giáo phận, cũng như quý cha và quý vị đang phụ trách thánh nhạc các Đại chủng viện, các dòng tu lưu ý:

1. Những bài thánh ca nếu không có trong danh mục của 2 tuyển tập này mà đã được Imprimatur thì vẫn được sử dụng trong Phụng vụ;

2. Khi chọn bài hát, các ca trưởng nên soát lại xem bài hát được chọn có trong 2 tuyển tập này không, nếu có cần so lại để xem có chỗ nào đã được chỉnh sửa (về lời cũng như về nhạc) ngõ hầu hát cho đúng và thống nhất.

3. Cụ thể: sau đây là những bài đã được chỉnh sửa:

TUYỂN TẬP THÁNH CA VIỆT NAM, quyển 1

(Chỉ xin đan cử một số bài)

Trang	Tên bài hát	Tên tác giả
45	Đàn Hát Lên Các Dân Ơi	Thiện Cẩm
83	Tôi Chỉ Ước Trông	Kim Long
96	Chúa Chăn Giữ Tôi	Hoài Chiên
142	Từ Vực Sâu  (sửa câu 4)	Kim Long
145	Giờ Đoàn Con	Vinh Hạnh
302	Đây Phép Nhiệm Mầu	Hoài Chiên
310	Con Thờ Lạy	Hoài Chiên
314	Thờ Lạy Chúa	Hoài Đức
319	Thành Tâm Thờ Kính	Kim Long
324	Lòng Chúa Ái Tuất	Nguyễn Bang Hanh
326	Phút Than Thở	Thiên Phụng-Tâm Bảo
332	Trước Thánh Thể	Thăng Ca
368	Nguyện Yêu Chúa	Hoài Chiên
370	Thánh Tâm Chúa Giêsu	Huyền Linh
372	Trái Tim Người	Nguyễn Khắc Tuần
402	Cao Cung Lên (máng lừa)	Hoài Đức
426	Hang Bêlem (Hát: Hát khen hay hát Đêm Đông lạnh lẽo Chúa sinh đều được…)	Hải Linh
430	Mùa Đông Năm Ấy  (sửa : mừng sinh nhật Chúa vinh quang …)	Hoài Đức
604	Cung Chúc Trinh Vương	Hoài Đức
610	Dâng Mẹ	Hoài Đức
620	Đền Tạ Trái Tim Mẹ	Nguyễn Khắc Tuần
758	Tận Hiến Cho Đức Mẹ  (Có Mẹ dắt dìu con tiến lên đường mới …)	Huyền Linh
768	Tiếng Hát Thiên Thu	Dao Kim-Thiên Tân
808	Cầu Xin Thánh Gia (Cuối câu PK 2)	Phạm Đình Nhu

Trên đây là một số ví dụ để lưu ý khi chọn bài có in trong tuyển tập 1.

TUYỂN TẬP THÁNH CA VIỆT NAM, quyển 2

(Chỉ xin đan cử một số bài) 

Trang	Tên bài hát	Tên tác giả
28	Bình an trong Chúa	Minh Tâm
34	Cảm tạ ơn Chúa	Đàm Ninh Hoa
38	Chính Chúa đang nâng đỡ	Viết Chung
56	Có Chúa trong đời	Anh Tuấn
72	Con nâng hồn lên	Hoàng Kim
74	Con tìm nhan thánh Chúa	Sơn Ca Linh
104	Lời hằng sống	Hạt Sương Nguyên
106	Lời kinh dâng Chúa	Anh Tuấn
116	Nguồn ánh sáng	Hoàng Kim
122	Nơi con nương ẩn	Minh Tâm
132	Tán tụng hồng ân	Vũ Đình Trác – Hải Linh
142	Tình Ngài yêu	Huy Hoàng
146	Tình yêu của Chúa	Ngọc Linh
160	Tựa nương bên Chúa	Trầm Hương
162	Vinh quang Chúa	Hùng Lân
166	Xin chỉ cho con	Hùng Lân
178	Ca vang ngày mới	Nguyễn Duy
182	Con hằng ước mơ	Đa Minh
194	Nơi Nhà Chúa	Đa Minh
200	Tiến về Nhà Chúa	Viết Chung
202	Trước nhan Chúa	Đa Minh
222	Dâng	Du Sinh
228	Dâng dâng lên	Đa Minh
249	Thân lúa miến	Mi Trầm
260	Xin dâng đời con	Huy Hoàng
261	Xin dâng lên	Minh Tâm
266	Chúa chăn nuôi tôi	Duy Thiên
270	Chúa chăn nuôi tôi	Vũ Văn Lịch
278	Chúa sống trong tôi	Nam Hoa
280	Đến dự tiệc thánh	Nguyễn Duy
282	Đồng cỏ tươi	Hùng Lân
288	Lương thực của con	Viết Chung
290	Nếm thử mà xem	Cát Minh
299	Ra về	Anh Tuấn
309	Chúng con kính thờ	Đa Minh
324	Vì yêu thương	Minh Tâm
331	Hãy sẵn sàng	Minh Tâm
332	Lễ dâng trông đợi	Viết Chung
360	Một Hài Nhi	Nam Hoa
372	Tin vui từ trời	Viết Chung
382	Con đường Chúa đã đi qua	Văn Chi
386	Con vươn hồn lên	Hùng Lân
392	Hãy trở về	Ngọc Kôn
417	Hoan ca Phục Sinh	Hùng Lân
424	Mừng Chúa sống lại	Phanxicô
426	Xin ở lại với con	Hải Triều
433	Xin ban Thần Trí	Việt Trì
442	Bài ca bác ái	Minh Tâm
444	Bài ca yêu thương	Minh Tâm
458	Chút tình con thơ	Nguyễn Duy
466	Kính chào Trinh Nữ	Minh Tâm
472	Mẹ cao sang	Tạ Mạnh Nghi
486	Tràng hoa Mân Côi	Phạm Xuân Chiến
497	Kính chào Thánh Cả	Minh Tâm
508	Monica hiền mẫu	Đa Minh
512	Người là Gio-an	Đa Minh
528	Chúa thánh hiến con	Minh Tâm
532	Lời kinh cầu cho các linh mục	La Thập Tự
572	Dâng lễ mùa xuân	Hải Nguyễn
591	Con đã cậy trông	Nguyên Kha
596	Niềm hy vọng	Mai Thiện
619	Này chính Chúa	Ng. Đức Tuấn
626	Xin cho con	Anh Tuấn

 NÓI CHUNG:

1. Cần phân biệt Chúa và Cha; Ngài và Người …
2. Alleluia, nếu có ngắt (nếu cần cắt chữ ra thì cắt theo nghĩa): tức là Al-lê-lu, Al-lê-lu-ia, chứ đừng cắt Al-lê  Al-lê-lu-ia (như thấy trong một vài bài hát)
3. GIA-VÊ là danh Chúa trong Cựu ước. Theo thông cáo của Tòa thánh (xem Hương Trầm số 8, trang 41) chúng ta sẽ không dùng từ Giavê trong các bài hát nữa (những bài cũ đã lỡ soạn rồi, cần phải sửa lại để có thể tiếp tục hát)….

B. VỀ THÁNH VỊNH ĐÁP CA

Ở nhiều nhà thờ ta thấy thay vì đọc hay hát Tv đáp ca như Sách Bài đọc chỉ, thì người ta hát một bài nào khác. Làm như thế có đúng phụng vụ không ? Cha Roguet, chuyên viên phụng vụ giải thích: “Gọi là Tv đáp ca vì Tv thường do ca đoàn hay một người xướng, còn giáo dân chỉ hát câu đáp, tức là một điệp khúc ngắn lặp lại sau mỗi câu Tv. Nhưng chữ “đáp ca” còn có một ý nghĩa sâu hơn: trong phần phụng vụ Lời Chúa, Thiên Chúa nói với ta trước, và chúng ta hát một Tv để đáp lại. không phải là một bài hát để lấp chỗ trống. Tv đáp ca là thành phần trọn vẹn của Phụng vụ Lời Chúa. Tv này cần phải được lắng nghe thực sự trong thinh lặng. Đây là một cách suy niệm Bài đọc 1 trước đó và giúp ta lĩnh hội ý nghĩa Bài đọc đó trong sự cầu nguyện. Tv được phụng vụ chọn lựa tùy theo Bài đọc 1, cho nên có thể coi như một Bài đọc thứ 4” (Tìm hiểu Thánh lễ số 22 ; ba bài đọc kia là bài Cựu Ước, bài Thánh thư và bài Tin Mừng). Như vậy ta thấy rõ: Tv đáp ca có liên hệ chặt chẽ với Bài đọc 1 trước đó và phải là một bài Tv hoặc thánh ca lấy từ TK, chứ không phải là bài ca có tính cách trang trí, lấy lời của một người phàm nào, dù hay đến mấy.

Khi hát Tv đáp ca thì làm thế nào ? Lý tưởng là hát Tv chỉ định trong sách Bài đọc. Trong thực tế, điều này khó thực hiện, vì chỉ có rất ít Tv được dệt nhạc và cộng đoàn thường không đủ khả năng để hát mỗi lần. Khi nào Tv đã được dệt nhạc thì có thể hát (nhưng lưu ý: nhiều khi phụng vụ chỉ dùng một số câu chứ không lấy cả Tv). Một giải pháp khác là dệt một điệu nhạc dễ vào câu đáp (điệp khúc), còn các câu riêng thì do một người xướng lên bằng một cung giọng đơn giản. Sách lễ Rô-ma (Qui chế Tổng quát, số 36) còn đưa ra một giải pháp nữa, ít được biết đến: Khi nào hát thì tùy theo Mùa phụng vụ có thể dùng một số câu đáp chung và một số Tv chung, thay cho các Tv đáp ca được chỉ định trong sách Bài đọc.

1. CÁC CÂU ĐÁP VÀ THÁNH VỊNH ĐÁP CA CHUNG

1- Các câu đáp chung có thể dùng (khi hát) với bất cứ Tv đáp ca nào trong Mùa PV

+ Mùa Vọng: Xin Chúa đến cứu chuộc chúng con.

+ Mùa Giáng sinh: Lạy Chúa, hôm nay chúng con đã nhìn thấy (hoặc: được chiêm ngưỡng) vinh quang Chúa.

   + Mùa Chay: Lạy Chúa, xin nhớ lại ân tình và tín nghĩa của Chúa. (hoặc: tình thương và lòng thành tín của Ngài)

   + Mùa Phục sinh: Al-lê-lu-ia (2 hoặc 3 lần)

   + Mùa Thường niên:

     a) Với Tv tán tụng:

     b) Với Tv cầu xin:

2- Các Thánh vịnh đáp ca chung có thể hát thay cho Tv được chỉ định trong sách Bài đọc, tùy thuộc Mùa (số trước là số của bản PV, số trong ngoặc là số của bản Híp-ri)

+ Mùa Vọng:

+ Mùa Giáng sinh:

. Tv 97 (98),1.2-3ab.3cd-4.5-6 (câu đáp: 3c) lấy ở lễ Giáng sinh, lễ ngày.

+ Mùa Chay:

+ Mùa Phục sinh:

+ Mùa Thường niên:

Hy vọng các nhạc sĩ sẽ dệt nhạc (dễ một chút) các câu đáp chung và các thánh vịnh đáp ca theo đúng tinh thần phụng vụ.

2. MỘT SỐ TỪ HÍP-RI DÙNG TRONG PHỤNG VỤ

Trong các sách phụng vụ, tiếng La-tinh chỉ còn ba từ: A-men, Al-lê-lu-ia và Ho-san-na. Trong một ít bài hát tiếng Việt đôi khi ta còn gặp Gia-vê, Ma-ra-na-tha. Ta thử tìm hiểu ý nghĩa và cách dùng những từ này.

A-MEN có nghĩa là “thật như thế”, “tôi đồng ý”. Phụng vụ năng dùng A-men, nhưng lời thưa A-men đặc biệt long trọng ở cuối Lời nguyện nhập lễ và nhất là ở cuối Kinh Tạ ơn (Kinh nguyện Thánh Thể), trước Kinh Lạy Cha, nói lên sự đồng tình của cộng đoàn với lời cầu nguyện của linh mục. Nên nghiên cứu cách nào để làm nổi bật hai lời thưa A-men đó.

AL-LÊ-LU-IA: theo Khải huyền 19,1.3.4.6, Al-lê-lu-ia được dùng trong bài ca khải hoàn trên thiên quốc. Vì thế thánh tiến sĩ Augustinô nói: chúng ta hát Allêluia khi còn đi trên đường ở trần thế, để thêm can đảm, thêm sức tiến về quê trời, nơi chúng ta sẽ muôn đời hát Allêluia. Khi hát, nếu cần cắt chữ ra thì cắt theo nghĩa, tức là Al-lê-lu, Al-lê-lu-ia. chứ đừng cắt Al-lê, Al-lê-lu-ia (như thấy trong một vài bài hát).

HO-SAN-NA dùng trong bản Latinh Thánh Thánh Thánh (xem phần số 2 ở trên). Bản chính thức tiếng Việt dịch là “Hoan hô Chúa”, chỉ có bộ lễ của linh mục Nguyễn Văn Trinh dùng Ho-san-na.

GIA-VÊ là danh Chúa trong Cựu ước. Trong một số bài hát tiếng Việt còn gặp từ này. Thực ra trong Cựu ước Híp-ri, tên Chúa được viết tắt bằng bốn phụ âm YHVH. Bốn phụ âm này đọc với nguyên âm nào thì không rõ, vì chính người Do-thái, do kính trọng, đã từ lâu không đọc tên Chúa, mà hễ gặp YHVH thì đọc là A-đo-nai, nghĩa là “Chúa chúng tôi”. Đọc là Giê-hô-va chắc chắn là không đúng. Nhiều học giả Thánh Kinh cho rằng đọc là Gia-vê (Yahveh), nhưng cũng không chắc, vì có ý kiến cho rằng có lẽ đọc là Gia-vô (Yahvoh). Dầu sao, đối với chúng ta vấn đề đó không quan trọng vì phụng vụ Giáo hội, tiếp nối truyền thống Do thái, không hề đọc tên Chúa, mà chỉ dùng Ky-ri-os (Hy lạp) hoặc Do-mi-nus (Latinh), nghĩa là “Chúa”. Vì thế chúng ta cũng nên tránh dùng Gia-vê trong các bài hát (trừ khi những bài cũ đã lỡ soạn rồi, cần phải sửa lại) và khi soạn bài hát thì nên dùng “Chúa”. Như thế hợp với truyền thống phụng vụ hơn.

MA-RA-NA-THA là một từ tiếng A-ram gặp ở 1Cr 16, 22. Tùy theo cách ngắt chữ, có thể có hai nghĩa: Ma-ra-na-tha là “Chúa ngự đến”, Ma-ra-na tha là “Lạy Chúa chúng con, xin ngự đến” (Kh 22,20 có lời tương tự: “Lạy Chúa Giê-su, xin ngự đến”).

Như đã thấy trên, thánh nhạc có liên hệ chặt chẽ với Thánh Kinh. Vì thế muốn soạn và dùng thánh nhạc cho đúng và cho thấm thía ý nghĩa, cần phải học, phải biết Thánh Kinh.

Nếu hiểu ý nghĩa Thánh Kinh và việc sử dụng Thánh Kinh trong phụng vụ, ta sẽ chọn bài hát đúng chỗ và đúng mùa phụng vụ. Ta cũng sẽ có thể soạn những bài ca thích hợp, tránh được trường hợp đáng tiếc như bài “Hãy vùng đứng” của Vinh Hạnh lấy lời Is 60 và có cảm hứng nhạc rất khá, nhưng lại không dệt nhạc những câu 3-6 (nói về các vua tiến bước theo ánh sáng của Giê-ru-sa-lem và các dân nước sẽ mang lễ vật, vàng với trầm hương đến) nên nếu dùng trong lễ Hiển linh (là hoàn cảnh thích hợp nhất) thì thấy thiếu. Bài “Hát Lên Một Bài Ca Mới” của cùng một tác giả cũng thế: bài này là Tv 97 (98), thánh vịnh đặc trưng của Mùa Giáng sinh, nhưng lại thiếu câu 2-3 là hai câu quan trọng nhất (“Chúa đã biểu dương ơn Người cứu độ ... toàn cõi đất đã xem thấy ơn cứu độ của Thiên Chúa”), do đó bài ca hùng hồn này trở nên què quặt ... Ngược lại, soạn với lời ca lấy cảm hứng từ Thánh Kinh thì không những lời ca phong phú và đúng với đường lối Giáo hội, mà hơn nữa bài ca được bảo đảm có giá trị lâu dài, vì lời ca do nhạc sĩ sáng tác dễ chạy theo thời trang và do đó cũng rất chóng lỗi thời, còn lời ca lấy từ Thánh Kinh (và phụng vụ) thì không bao giờ lỗi thời cả (về mặt này có lẽ phần nào cũng có thể lấy linh mục nhạc sĩ Vinh Hạnh hay linh mục nhạc sĩ Kim Long làm ví dụ).

 

 

Đọc thêm »